5bis WAO: werk als werknemer en als zelfstandige is niet zomaar cumuleerbaar

De wetgever heeft al verschillende stappen ondernomen tegen het fenomeen van schijnzelfstandigheid. De motieven van werknemers en werkgevers om een loopje te nemen met de wet zijn zeer divers; enerzijds zal de werkgever willen ontkomen aan de strikte arbeidsreglementering en hoge loonlast van een werknemer, anderzijds ziet een werknemer mogelijk een kans op flexibelere werkuren en een beetje bijverdienen langs de kant.

Aangezien deze motieven indruisen tegen de solidariteitsgedachte die speelt in het arbeids- en socialezekerheidsrecht, werd in het verleden al vaker een poging gedaan om paal en perk te stellen aan creatieve samenwerkingscontracten tussen opdrachtgevers en uitvoerders. Eén van deze initiatieven, die nochtans niet zo algemeen bekend is, is artikel 5bis van de Arbeidsovereenkomstenwet:

“Bijkomende dienstprestaties die in uitvoering van een aannemingsovereenkomst worden uitgevoerd, worden geacht te zijn uitgevoerd op basis van een arbeidsovereenkomst zonder dat het bewijs van het tegendeel kan worden geleverd, wanneer diegene die de diensten uitvoert en diegene voor wij hij die uitvoert, verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor het uitvoeren van gelijkaardige prestaties.”

Op zich een duidelijke wetsbepaling, die in de praktijk nochtans voor veel verrassingen zorgt.

Artikel 5bis houdt een onweerlegbaar vermoeden in, wat voor het arbeidsrecht toch zeer atypisch is. Ongeacht wat de betrokken partijen zullen aanvoeren, worden zij vermoed samen te werken onder een arbeidsovereenkomst. Dergelijk vermoeden in het arbeidsrecht werkt ook door in de sociale zekerheid.

Stel de volgende concrete situatie voor: een arbeider maakt enkele dagen per week deel uit van een vast team dat zorgt voor de ruwbouwwerkzaamheden van een bouwfirma. Op de andere dagen werkt deze arbeider als freelancer, zelfstandige, voor de bouwfirma op andere werven. De bouwfirma is op die dagen één van de klanten van de arbeider.

Op basis van artikel 5bis kan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid een regularisatie vorderen van sociale bijdragen voor de dagen waarop de arbeider als freelancer gewerkt heeft voor de bouwfirma. Aangezien het om een onweerlegbaar vermoeden gaat, spelen de bedoeling van partijen en de concrete omstandigheden geen rol.

De redenen om met een werknemer deels op zelfstandige basis te werken kunnen zeer uiteenlopend zijn; soms kan het gaan om de bovenvermelde motieven, soms moet er werk gepresteerd worden dat eenvoudigweg niet kan onder het werknemersstatuut. Toch kan er ook dan een regularisatie worden toegepast voor de uren waarin werd gewerkt als zelfstandige, waarbij werkgever en werknemer plots toch worden geconfronteerd met de sociale werknemers- en werkgeversbijdragen.

Informeer u dus goed wanneer u op basis van twee contracten met één persoon wil samenwerken; een gewaarschuwd mens…